پیام رییس انجمن آموزش و پرورش تطبیقی ایران

به نام خداوند جان و خرد

دوستان و پژوهشگران عزیز

 با سلام و سپاس ،

 همانگونه که استحضار دارید علاقه به مطالعات تطبیقی در همه حوزه های علوم انسانی در طی نیم قرن اخیر روند صعودی داشته است. مطالعات تطبیقی در آموزش و پرورش نیز از این امر مستثنی نبوده است. در واقع همانگونه که بری ( 2007 ) نیز اشاره می کند اصولا هیچ تحقیق تربیتی نمی توان یافت که جنبه تطبیق نداشته باشد.  به همین دلیل بری ، میسن و آدامسون[1] ( 2007 ) معتقدند در سال 1997 ، 55 نشریه ، در سال 2001 بیش از 127 نشریه و در سال 2003 ، 346 نشریه در سطح جهان ، مقالاتی با رویکرد تطبیقی در حوزه آموزش و پرورش چاپ کرده اند. هم چنین ، تاکنون بیش از 33 انجمن ملی آموزش و پرورش تطبیقی در کشور های مختلف تاسیس و تحت پوشش " شورای جهانی انجمن های ملی آموزش و پرورش تطبیقی" ( WCCES) فعالیت های خود را انسجام داده و به تبادل تجربیات علمی می پردازند. به نظر می رسد رشد علاقمندی به مطالعات تطبیقی در ایران نیز در حوزه های مختلف روند صعودی داشته است. علل این گرایش را من به تفضیل درکتاب خویش بیان کرده ام[2]. با این وجود ، ساده ترین دلیل را می توان افزایش رقابت بین دولت ها و ملت ها برای کسب جایگاه برتر علمی ، اقتصادی و آموزشی دانست. بدین ترتیب ، امروزه یکی از بارزترین وجوه اشتراک پژوهشگران ، علاقمندی به درک تجارب ملت های دیگر در رویارویی با مسائل ومشکلات مشترک انسانی است.   

 در این بین آنچه مایه تعجب بسیاری از پژوهشگران خارجی در حوزه مطالعات تطبیقی آموزش و پرورش شده است اینکه چرا ایران جایگاه درخور و شایسته ای – علیرغم پشتوانه قوی قبلی و فعلی – ندارد. اجازه دهید مثالی بزنم.  سیکلوپدیا[3] ( CIECLOPEDIA) یک مرکزداده پردازی آنلاین یا در واقع یک دایره المعارف مختصر در باره زندگی نامه دانشمندان و بزرگان حوزه علمی آموزش و پرورش تطبیقی در دنیا است. هدف این دایره المعارف، ارائه اطلاعات به همه علاقمندان است تا دریابند در طی سال ها و دهه های گذشته چه کسانی و در کدامین گوشه دنیا توانسته اند بر غنای علمی این حوزه از معرفت بشری بیفزایند. از بین کشورهای جهان در حال توسعه ، ایران تنها کشوری است که ۲تن از اندیشمندان آن در این دایره المعارف – به عنوان کسانی که کمک بسیاری به رشد و اعتلای مطالعات تطبیقی در آموزش و پرورش کرده اند - معرفی شده اند: نخست دکتر عیسی صدیق و سپس پرفسور گیتی اشنایدر – خامسی. دکتر صدیق ، در بین تطبیق گران خارجی به این امر اشتهار دارد که عملگرا ترین تطبیق گر آموزشی دنیا بوده است چرا که توانست بسیاری از ایده های تربیتی پیشرو را در ایران و برای نخستین بار در صحنه عمل ، به اجرا درآورد . خانم پرفسور گیتی اشنایدر – خامسی ، ایرانی است که بیش از دو دوره رییس انجمن ملی آموزش و پرورش امریکا بوده و در حال حاضر یکی از مشهورترین صاحب نظران این رشته است. ایرانی های دیگری نیز هستند که به اندازه صدیق و خامسی در دنیای مطالعات تطبیقی اشتهار دارند ، ولی در ایران ناشناخته مانده اند.

در طی یک دهه اخیر من بارها در مجامع دانشگاهی و موسسات پژوهشی شاهد علاقمندی اساتید و پژوهشگران رشته های مختلف علمی بوده ام که به شدت در پی کسب اطلاعات بیشتر در خصوص مطالعات تطبیقی و بنیان های روش شناختی آن بوده اند. هم چنین دیده ام که بسیاری از مدیران موسسات پژوهشی علاقمند درک تجارب جوامع دیگر هستند ، در حالی که متخصص و فرد صاحب نظری را نمی شناخته اند که از او یاری جویند. همزمان افراد صاحب نظری را در کشور می شناسم که هر یک در حوزه های مختلف علمی دارای دانش عمیق تطبیقی هستند ، بدون آنگاه کسی از درخت معرفت آنان خوشه چینی کند. هم چنین شاهد پژوهش های تطبیقی بسیاری بوده ام که علیرغم عشق و علاقه محقق ، از بعد روش شناسی دچار ضعف اساسی بودند. به هر حال ، این وضعیت باید در جایی و زمانی به پایان برسد.  علاوه بر این نظام آموزشی ایران ، با مسائل و چالش های جدیدی روبرو است که دیگر نمی توان با اتکاء به تجارب قبلی و با نگاه درون ، راه حلی برای آن یافت. طرح این بحث که "آیا اقتباس و الگوگیری از دیگران خوب است یا بد " ، بیش از دو دهه است که در مجامع علمی جهان ، به موضوعی کهنه و قدیمی مبدل شده است و طرح آن از سوی ما می تواند مبین عدم آشنایی با واقعیت های جاری در فضای پیشرفته آکادمیک دنیا باشد. ازسوی دیگر ، الگوی اقتباس یک سویه از جوامع پیشرفته دیگر حتی در غرب نیز خواهانی ندارد. آموزش وپرورش تطبیقی مدرن ، نشان داده است که نوآوری های آموزشی در گوشه گوشه گیتی رخ می دهند. در طی یک دهه گذشته بنده همچون بسیاری از همکاران دانشگاهی ، در کنفرانس های بین المللی مختلفی شرکت کرده و در کمال تعجب دیده ام که افراد بسیاری – بسی بیشتر از حاضرین در جلسه پژوهشگران کشورهای معروف - با حضور در جلسه ارائه مقاله من  ، با اشتیاق تمام می خواستند بدانند در نظام آموزشی ایران چه رخ می دهد و ایران چه چیزی برای گفتن دارد.

 در حالی که کشور های حوزه خلیج فارس در چند سال اخیر با یکدیگر یک انجمن آموزش و پرورش تطبیقی تشکیل داده اند ، یا کشور تازه تاسیسی همچون بوسنی و هرزگوین – با مساحتی در حد استان همدان – بیش از 8 سال است که انجمن تطبیقی فعال تاسیس کرده است ، یا اینکه ترکیه تنها کشور خاورمیانه با انجمن فعال می باشد ، ایران با انبوهی از پژوهشگران و متخصصان فرهیخته ، هنوز در آغاز برداشتن قدم های اولیه است. در طی چهار سال گذشته ، جمعی از استادان علاقمند و معروف دانشگاه های کشور تلاش کردند با تاسیس انجمن ملی آموزش و پرورش تطبیقی ایران ، تا حدودی این خلاء علمی را کاهش دهند. اینک انجمن با دو هدف والا ولی دو جانبه ، ماموریت خود را آغاز کرده است. از یک سو ، ماموریت اول انجمن " نگاه به درون " است . ما از نیازهای بیشمار مدیران و تصمیم گیران آموزشی و پژوهشی کشور به "آگاهی های بین المللی" برای اخذ تصمیم ، کاملا آگاهی داریم. هم چنین همه ما این تجربه مشترک را داریم که در انجام هر تحقیق از خود می پرسیم " محققان خارجی در باب این موضوع چه کرده اند و دنیا الان کجاست".  عطش توجه به مطالعات تطبیقی ، در لبیک به فراخوان انجمن به خوبی مشهود بود ، به نحوی که علیرغم قولی که دادیم نتوانستیم با تک تک عزیزان تماس تلفنی برقرار کنیم ( به علت نیاز به تماس با بیش از 200 نفر در مدت کوتاه ).  حس و حال شما را ما درک می کنیم و می دانیم انجمن باید چه خلاهایی را پر کند.  موسسان انجمن امیدوارند بتوانند در طی یک برنامه دهساله ، ذخیره علمی قوی از نیروی انسانی آشنا به متدها و روش های نوین تحقیق تطبیقی در ایران پرورش دهند.  این هدف اولیه و مبتنی بر " نگاه به درون " انجمن است. هدفی که از طریق معرفی و ارائه روش های تحقیق تطبیقی ازطریق برگزاری نشست ها ، کارگاه ها و کنفرانس های ملی و بین المللی و چاپ نشریه علمی باید تحقق یابد. در این راستا از همه کسانی که به گونه ای به دو موضوع آموزش و پرورش و تطبیق در فعالیت های علمی و حرفه ای خویش توجه دارند ، دعوت می کنیم به عضویت انجمن درآیند.

 ماموریت دوم انجمن مبتنی بر " نگاه به بیرون" یعنی ارتقاء جایگاه ایران در مطالعات تطبیقی تعلیم و تربیت است. برعکس انچه که تصور می شود ، پژوهشگران ایرانی در حوزه تعلیم و تربیت حرف های زیادی برای گفتن دارند که بسیاری در جهان مایل به شنیدن آن هستند. در بدو امر ، انجمن تلاش می کند در طی یک سال آینده مقدمات پیوستن ایران را به شورای جهانی انجمن های ملی آموزش و پرورش (WCCES) فراهم سازد. هم چنین انجمن تلاش می کند پلی بین پژوهشگران ایرانی و خارجی برای انجام مطالعات مشترک باشد. ما کوشش خواهیم کرد هم مقدمات حضور پژوهشگران خارجی را در حوزه های مختلف علمی – با تاکید بر بعد تطبیق – فراهم ساخته و هم حضور پژوهشگران ایرانی را در مجامع علمی بین المللی تسهیل نماییم.

برای تحقق این دو هدف والا ، در نخستین گام باید ظرفیت علمی و توانمندی های حرفه ای و پژوهشی جامعه ایران شناخته شود. انجمن آموزش وپرورش تطبیقی ، ماهیتی بین رشته ای ، فرا رشته ای و چتر گونه دارد. بدین ترتیب درهای انجمن به روی همه عاشقان مطالعات تطبیقی در همه حوزه های تخصصی مرتبط با آموزش و پرورش باز است . لذا ما از همه دوستان و عزیزانی که تاکنون به فراخوان انجمن ندای لبیک گفته اند ، تشکر و قدردانی نموده و خواستار آن هستیم که رسولانی برای معرفی انجمن به سایر پژوهشگران باشند. هم چنین تلاش می نماییم اقدام لازم را جهت شناسائی و تعیین اعضای موثر در هر یک از استان های کشور برای تشکیل مراکز استانی انجام دهیم. نکته دیگری که انجمن از آن غافل نیست ، بهره بردن از ذخیره بی پایان علم و دانش دبیران و معلمان اندیشمندی است که هر یک با کوله باری از علم و تجربه ، در گوشه گوشه این وطن بسر می برند. هدف انجمن شناسائی ، فرصت دهی و بها دادن به این عزیزان خواهد بود تا از طریق برگزاری کارگاه های آموزشی ، دانش خویش را در اختیار علاقمندان قرار دهند. ایمان داریم که بسیاری از این عزیزان با کوله باری از تجربه تطبیقی، بهتر از هر مجمع رسمی می توانند به تعلیم و تربیت این مرزو بوم یاری رسانند. 

----------------------------------------------------------

[1]  بری ، مارک ؛ میسن ، مارک و آدامسون ، باب. ( 2007 ). پژوهش های تطبیقی در آموزش و پرورش: رویکرد و روش. ( ترجمه عباس معدن دار آرانی و پروین عباسی، 1390 ) ، تهران : نشر آییژ

[2]   عباس معدن دار آرانی و کاکیا، لیدا. 1394. آموزش و پرورش تطبیقی: چشم اندازهای نوین . تهران : نشر آییژ